10 σπουδαίες μορφές της αρχαίας Ελληνικής αρχιτεκτονικής

Έχετε σκεφτεί ποτέ πόσο δύσκολο ήταν στο παρελθόν να βρουν οι άνθρωποι στέγη; Και όμως, χωρίς να έχουν τα κατάλληλα μέσα που έχουμε σήμερα, κατάφεραν να κατασκευάσουν αρχικά σπίτια και μετά διάφορες δομές για να βελτιώσουν τη ζωή τους.

Αυτό επετεύχθη χάριν στην επιστήμη – τέχνη που ονομάζεται αρχιτεκτονική και βασίζεται στις εξής 3 αρχές σύμφωνα με τον Ρωμαίο αρχιτέκτονα Βιτρούβιο: Ομορφιά (Venustas), Σταθερότητα (Firmitas) και Ευχρηστία (Utilitas).

Σήμερα θα μιλήσουμε για την ελληνική αρχιτεκτονική και συγκεκριμένα για τις σπουδαιότερες μορφές της που στιγμάτισαν την ανθρωπότητα.

Οι 10 σπουδαιότερες μορφές της αρχαίας Ελληνικής αρχιτεκτονικής

Ναοί

Η πιο αναγνωρίσιμη ελληνική κατασκευή είναι ο ναός. Στα αρχαία ελληνικά η λέξη «ναός» σημαίνει κατοικία. Οι πρώτοι ναοί κατασκευάστηκαν από υλικά όπως ξύλο και τούβλο από λάσπη, υλικά που συνήθως δεν επιβιώνουν πολύ. Τον όγδοο αιώνα π.Χ. η ελληνική αρχιτεκτονική αρχίζει να κάνει τη μετάβαση από τα εφήμερα υλικά (ξύλο, τούβλο λάσπης, άχυρο) σε μόνιμα υλικά όπως είναι η πέτρα.

Οι ελληνικοί ναοί έχουν τρεις ρυθμούς, τον Δωρικό, τον Ιωνικό και τον Κορινθιακό. Οι πιο καλά διατηρημένοι ελληνικοί ναοί είναι οι αρχαϊκοί δωρικού ρυθμού που χτίστηκαν στις πλούσιες ελληνικές αποικίες της Σικελίας (στις Συρακούσες, τον Ακράγαντα και τον Σελινούντα) και της Κάτω Ιταλίας (στην Ποσειδωνία)· οι παλαιότεροι χρονολογούνται γύρω στα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ. Ωστόσο, ο ναός που κλέβει την παράσταση είναι ο Παρθενώνας, που κατασκευάστηκε προς τιμήν της θεάς Αθηνάς. Αυτός ο μεγαλοπρεπής ναός θεωρείται ο κολοφώνας του Δωρικού ρυθμού.

Θέατρο

Το αρχαίο ελληνικό θέατρο ήταν μια μεγάλη, υπαίθρια κατασκευή που χρησιμοποιήθηκε για δραματικές παραστάσεις. Τα θέατρα κατασκευάζονταν σε πλαγιές και σε φυσικά επικλινή εδάφη, χρησιμοποιώντας το πανοραμικό τοπίο ως φόντο για την ίδια τη σκηνή. Το ελληνικό θέατρο αποτελείται από τις κερκίδες (θέατρον), έναν κυκλικό χώρο για χορωδία (ορχήστρα) και τη σκηνή (σκηνή).

Εκτός από τις αρχαίες πηγές, σύγχρονες ακουστικές έρευνες αποδεικνύουν ότι στα αρχαία θέατρα έχουν εφαρμοστεί βασικές αρχές σχεδιασμού που εξασφαλίζουν ηχοπροστασία, ακουστική ζωντάνια και διαύγεια του θεατρικού λόγου.

Σύμφωνα με έρευνες ειδικών επιστημών η εξαίρετη ακουστική για την οποία φημίζεται το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, οφείλεται στα πέτρινα εδώλια του (στα καθίσματα των θεατών), καθώς το σχήμα και η διάταξή τους είναι ιδανικά για το φιλτράρισμα των θορύβων χαμηλής συχνότητας.

Ωστόσο, αυτό που προκαλεί δέος στους επιστήμονες, είναι το γεγονός ότι όπως ακούγονται τα ελληνικά στο θέατρο της Επιδαύρου δεν μπορούν να ακουστούν άλλες γλώσσες. Υπάρχει δηλαδή κάποιου είδους συντονισμού του ήχου της Μαθηματικής ελληνικής γλώσσας, του Χώρου και της ακουστικής. Αυτό συμβαίνει επειδή η ελληνική γλώσσα είναι μουσική γλώσσα.

Στοά

Η Στοά είναι ένας ελληνικός αρχιτεκτονικός όρος που περιγράφει έναν καλυμμένο πεζόδρομο ή κιονοστοιχίες που σχεδιάζονταν συνήθως για δημόσια χρήση. Η πρωταρχική λειτουργία της στοάς είναι να προστατεύει τους παριστάμενους από τις καιρικές συνθήκες χωρίς να τους κλείνει σε μια αίθουσα.

Μέχρι σήμερα σώζονται στην Αθήνα οι κιονοστοιχίες των στοών (Βασίλειος στοά και Νότια στοά)  που περιέβαλλαν την κεντρική πλατεία στην Αρχαία Αγορά. Η Σύγχρονη αρχιτεκτονική έχει υιοθετήσει αυτή την κατασκευή και σήμερα τη συναντάμε σε όλο τον κόσμο

βουλευτήριον

Το βουλευτήριον ήταν ένα σημαντικό αστικό κτίριο σε μια ελληνική πόλη, καθώς ήταν ο τόπος συνάντησης των βουλευτών. Επρόκειτο για επίλεκτους εκπροσώπους που συγκεντρώνονταν για να διαχειριστούν δημόσιες υποθέσεις της τοπικής κοινότητας. Στην αρχαία Αθήνα η βουλή αποτελούνταν από 500 μέλη. Σήμερα η βουλή των Ελλήνων απαρτίζεται από 300 βουλευτές.

Το βουλευτήριο ήταν γενικά ένα σκεπαστό, ευθύγραμμο κτίριο με κλιμακωτά καθίσματα που περιέβαλλαν την έδρα του κεντρικού ομιλητή στην οποία τοποθετήθηκε ένας βωμός. Στις αρχαίες πόλεις της Μικράς Ασίας Πριήνη και Μίλητος θα βρείτε τα καλύτερα παραδείγματα αυτής της δομής.

Στάδιο

Ήταν ένας χώρος κατάλληλα διασκευασμένος για την τέλεση αγώνων δρόμου και άλλων αγωνισμάτων. Στην αρχαιότητα ήταν ο χώρος όπου γίνονταν οι αγώνες κατά τις μεγάλες γιορτές., όπως ήταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες και τα Παναθήναια. Η ονομασία προέρχεται από την ομώνυμη ελληνική μονάδα μήκους, που ισοδυναμούσε με περίπου 600 πόδια ή 180 μέτρα. Το πρώτο στάδιο είχε και αυτό μήκος 600 πόδια. Τα στάδια ήταν μακρόστενα και είχαν σχήμα πετάλου, με κερκίδες που περιέβαλλαν το γήπεδο.

Γυμνάσιο

Το Γυμνάσιο προέρχεται από την ελληνική λέξη «γυμνός». Ήταν ένα κέντρο προπόνησης αθλητών που συμμετείχαν σε δημόσιους αγώνες. Αυτή η εγκατάσταση περιελάμβανε χώρους τόσο για εκπαίδευση όσο και για αποκατάσταση των αθλητών. Τα γυμνάσια είχαν σχήμα τετραγώνου ή ορθογωνίου με περίμετρο δύο σταδίων (1200 ποδών) περίπου 360 μέτρα. Τα πιο γνωστά αρχαία Γυμνάσια που σώζονται μέχρι σήμερα είναι αυτά στην Ολυμπία και στους Δελφούς. Αυτές οι δομές της αρχαίας Ελλάδας σήμερα είναι τα γυμναστήρια, με τη διαφορά ότι σήμερα δε γυμναζόμαστε γυμνοί.

Παλαίστρα

Η παλαίστρα ήταν μια εγκατάσταση άσκησης που συνδέθηκε αρχικά με την εκπαίδευση των παλαιστών. Εκεί πραγματοποιούνταν δραστηριότητες που δεν απαιτούν μεγάλο χώρο όπως η πάλη και η πυγμαχία. Αυτά τα συγκροτήματα είχαν γενικά ευθύγραμμη κάτοψη, με μια κιονοστοιχία να πλαισιώνει έναν κεντρικό, ανοιχτό χώρο.

Η παλαίστρα ήταν ένας παραλληλόγραμμος χώρος που περιβάλλονταν από κιονοστοιχίες με διπλανά δωμάτια. Τα δωμάτια αυτά μπορούσαν να έχουν πολλές λειτουργίες: μπάνια, χώροι παιχνιδιού, αποδυτήρια και αποθηκευτικοί χώροι ρούχων, χώροι συνάθροισης, παρατήρησης ή διδασκαλίας, χώρος αποθήκευσης αθλητικού εξοπλισμού.

Η διαφορά της Παλαίστρας από τα γυμνάσια ήταν το γεγονός ότι η παλαίστρα λειτουργούσε ανεξάρτητα αλλά και σαν μέρος των δημοσίων γυμνασίων: μια παλαίστρα μπορούσε να υπάρχει χωρίς γυμνάσιο, αλλά ένα γυμνάσιο δεν μπορούσε να υπάρχει χωρίς παλαίστρα. Παραδείγματα αυτού του κτίσματος σώζονται μέχρι σήμερα στις σημαντικές αρχαίες  ελληνικές πόλεις, την Ολυμπία και τους Δελφούς.

Βωμός

Με τη λέξη βωμός εννοούμαι μια δομή πάνω στην οποία γίνονται θυσίες καθώς και προσφορές υλικών αγαθών σε κάποια υπερφυσική οντότητα. Οι αρχαίοι Έλληνες συνήθιζαν να κάνουν τελετουργίες τιμώντας έτσι το ελληνικό πάνθεον. Η πιο σημαντική τελετουργική πράξη ήταν η προσφορά θυσίας. Η θυσία αίματος ζώων ήταν βασικό συστατικό της ελληνικής τελετουργικής.

Σήμερα, στην αρχαία ελληνική πόλη Συρακούσες που βρίσκεται στη Σικελία, σώζεται ο μεγαλοπρεπέστατος Βωμός του Ιέρων που είχε μήκος 196 μέτρων και 11 μέτρα ύψος. Αυτός ο βωμός ήταν ικανός να φιλοξενήσει την ταυτόχρονη θυσία 450 ταύρων.

Ωστόσο, ο σημαντικότερος βωμός που σώζεται μέχρι σήμερα είναι ο Βωμός της Περγάμου, ο οποίος βρίσκεται στο ομώνυμο μουσείο, στο Βερολίνο. Αυτό το κτίσμα συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα αρχαία ελληνικά εκθέματα που βρίσκονται στο εξωτερικό.

Τείχη

Κατά την εποχή του Χαλκού στην Ελλάδα οι Μυκηναίοι έφτιαξαν μεγαλοπρεπείς οχυρώσεις που προκαλούσαν δέος στις επόμενες γενιές. Μάλιστα οι Έλληνες της πρώτης χιλιετίας πίστευαν ότι τα τείχη είχαν κατασκευαστεί από τους μυθικούς Κύκλωπες και για αυτό τον λόγο μέχρι σήμερα μας είναι γνωστά ως Κυκλώπεια τείχη. Αυτή η αρχιτεκτονική ονομάζεται μεγαλιθική και αντιπροσωπεύει την εποχή του Χαλκού. Σήμερα, τα πιο σπουδαία παραδείγματα αυτής της αρχιτεκτονικής θα δείτε στην Τίρυνθα και τις Μυκήνες.

Η κύρια πύλη στα τείχη και η είσοδος προς την ακρόπολη των Μυκηνών αποτελείται από πελώριους ογκόλιθους. Στο πάνω μέρος της πύλης το πάχος των ογκόλιθων φτάνει και το ένα μέτρο. Προκειμένου να υποστηριχτεί το βάρος τους, οι κατασκευαστές της πύλης άφησαν ανάμεσά τους ένα κενό τρίγωνο. Εκεί τοποθέτησαν μία τριγωνική όρθια και λεπτή πλάκα, στο κέντρο της οποίας υπάρχει ανάγλυφη παράσταση ενός μυκηναϊκού κίονος με ένα μισοκαθισμένο λέοντα στα δεξιά και αριστερά του. Λόγω της παράστασης αυτής, η εν λόγω πύλη είναι γνωστή ως «Πύλη των Λεόντων».

Κρήνη

Η Κρήνη (πηγή) είναι ένα δημόσιο κτίριο που επινοήθηκε από τους αρχαίους Έλληνες για να παρέχει πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό. Έτσι οι αρχαίοι Έλληνες κατασκεύασαν βάζα και δοχεία ώστε να συλλέγουν το νερό. Η συγκέντρωση νερού ανατέθηκε στις γυναίκες της αρχαίας Ελλάδας όπως μπορούμε να δούμε από ζωγραφιές στα μελανόμορφα υδρία (κεραμικά βάζα) που σώζονται μέχρι σήμερα. Μια από τις πιο σημαντικές Κρήνες βρίσκεται στην Ακρόπολη Αθηνών και η συνεχής χρήση της ξεπερνά τα 5.500 χρόνια. Αυτή ιστορική κρήνη ονομάζεται Κλεψύδρα.

Η κληρονομιά που πέρασε στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία

Η αρχιτεκτονική της αρχαίας Ελλάδας σημάδεψε βαθιά την αρχαία ρωμαϊκή αρχιτεκτονική με αποτέλεσμα οι ελληνικές αρχιτεκτονικές μορφές να αντέξουν στο πέρας των αιώνων και να ανακαλυφθούν ξανά στην Αναγέννηση και ιδιαίτερα στα μέσα του 18ου αιώνα, κατά την περίοδο του νεοκλασικού κινήματος.