Η Ελληνική Αρχιτεκτονική στον ελλαδικό χώρο από τα Προϊστορικά χρόνια μέχρι σήμερα!

Αρχιτεκτονική είναι η τέχνη και η επιστήμη της ικανοποίησης των ανθρωπίνων αναγκών στο χώρο, μέσω του μεθοδικού σχεδιασμού και των υλικών κατασκευών που εφαρμόζεται ευρύτερα στην οίκηση και δόμηση του χώρου.

Η αρχιτεκτονική δίνει έμφαση σε ορισμένους τομείς των αναγκών αυτών, όπως στην εργονομία και στην αισθητική, στη λειτουργία, τη μορφή ή την κατασκευή, αναλόγως με την εποχή και τις ιδιαιτερότητες του εντολέα για τον οποίο διεξάγεται.

Ετυμολογικά, ο όρος προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις αρχή και τέχνη – τεκτονική.

Η αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική αναφέρεται στην αρχιτεκτονική των ελληνόφωνων λαών που κατοικούσαν στην ηπειρωτική Ελλάδα και την Πελοπόννησο, τα νησιά του Αιγαίου πελάγους, τις ελληνικές αποικίες στην Ιωνία (ακτές της Μικράς Ασίας) και τη Magna Grecia (ελληνικές αποικίες στην Ιταλία και τη Σικελία).

Ωστόσο, η παρουσίαση της ελληνικής ιστορίας συνηθίζεται να ξεκινά με μια συνοπτική αναφορά στην εξέλιξη του πολιτισμού από την Εποχή του Λίθου, όπως προκύπτει μέσα από τα ευρήματα του ελληνικού γεωγραφικού χώρου.

Η αρχιτεκτονική στην Ελλάδα την Εποχή του Λίθου (7.000 – 3.200)

Ήδη από το 7.000 π.Χ εμφανίζονται οι πρώτες μορφές οργάνωσης του χώρου στους νεολιθικούς οικισμούς του Σέσκλου και του Διμηνίου στον Βόλο. Την ίδια εποχή κάνουν την εμφάνιση τους ο κύκλος και το τετράγωνο.

Κοντά στο χωριό Ελληνικό της Αργολίδας υπάρχει ένα πέτρινο κτίσμα που μοιάζει με πυραμίδα και πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι αποτελεί ένα από τα παλαιότερα κτίσματα στον κόσμο.

Πρόκειται για την Πυραμίδα του Ελληνικού που χρονολογείται από το 2.720 π.Χ, δηλαδή παλαιότερη ακόμα και από τις αιγυπτιακές πυραμίδες!

Η αρχιτεκτονική κατά τη διάρκεια του κυκλαδικού Πολιτισμού (πριν το 3050 π.Χ.-1100 π.Χ)

Κατά τη 3η χιλιετία άνθισε στην Ελλάδα ο Κυκλαδικός πολιτισμός. Σε αυτή την περίοδο εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα οργανωμένοι οικισμοί. Ο ορυκτός πλούτος των νησιών βοήθησε στην κατασκευή εργαλείων που στην πορεία θα χρησίμευαν για την ανέγερση κτισμάτων.

Στη 2η χιλιετία τα κτίρια αποτελούνται ακόμη από πέτρες, ωστόσο γίνονται πιο σύνθετα και επιβλητικά.

Ύστερα από ανασκαφές που έγιναν στον Σκάρκο της Ίου και στην Αγία Ειρήνη της Κέας, είναι σαφές ότι ήδη από το 2600 π.Χ. υπήρχαν στις Κυκλάδες σπίτια ορθογώνιας κάτοψης εξαιρετικά επιμελημένης τοιχοποιίας, συχνά διώροφα, τα οποία διέθεταν μέχρι και αγωγούς αποχέτευσης.

Η αρχιτεκτονική την περίοδο του Μινωικού πολιτισμού (3.000 – 1.420)

Ας ξεκινήσουμε με το γεγονός ότι ο Μινωικός πολιτισμός είναι ο πρώτος προηγμένος πολιτισμός στην Ευρώπη.

Αυτό γίνεται κατανοητό από τα οικοδομικά συγκροτήματα σπουδαίας αρχιτεκτονικής που μας άφησε για κληρονομιά. Είναι αξιοσημείωτος για τα μεγάλα και περίτεχνα ανάκτορα του, ύψους έως και τεσσάρων ορόφων, με περίπλοκα υδραυλικά δίκτυα και τοιχογραφίες.

Τα πρώτα κτήρια που αναφέρονται ως ‘ανάκτορα’ χτίστηκαν στην Κνωσό, στα Μάλλια, στη Ζάκρο και τη Φαιστό μεταξύ της περιόδου 2.000 – 1470 π.Χ.

Από αρχιτεκτονικής άποψης τα ανάκτορα είναι μνημειακές κατασκευές διατεταγμένες γύρω από μια κεντρική αυλή, με λιθόστρωτη δυτική αυλή και εξελιγμένες τεχνικές οικοδόμησης, όπως οι λίθινοι ορθοστάτες. Επίσης, τα ευρήματα πολύχρωμων κεραμικών στις Καμάρες φανερώνουν τις εμπορικές σχέσεις με σημαντικές δυνάμεις της Μεσογείου όπως ήταν η Αίγυπτος.

Αρκετά στοιχεία για τη Μινωική ελληνική αρχιτεκτονική σώζονται μέχρι σήμερα λόγω της ελληνικής μυθολογίας. Τρανό παράδειγμα ο Λαβύρινθος του Μινώταυρου που έχτισε ο μυθικός αρχιτέκτονας Δαίδαλος ύστερα από διαταγή του Μίνωα.

Σήμερα, ο όρος Λαβύρινθος χρησιμοποιείται πολλές φορές για να δηλώσει οικοδόμημα με σύνθετους διαδρόμους που κάνουν δύσκολη ή αδύνατη την έξοδο από αυτό καθώς και κάθε παρόμοια διάταξη δρόμων ή στοών.

Η αρχιτεκτονική κατά τη μυκηναϊκή περίοδο (1.600 – 1.100)

Η Μυκηναϊκή αρχιτεκτονική φημίζεται για τις οχυρωμένες ακροπόλεις, που περιλαμβάνουν ανάκτορα, και ταφικά μνημεία.

Οι πιο γνωστές βρίσκονται στην Τίρυνθα, τις Μυκήνες και στον Γλα της Βοιωτίας, στη Λάρισα του Άργους  και τη Μιδέα της Αργολίδας, καθώς και στην Αθήνα, στη θέση της μεταγενέστερης Ακρόπολης.

Οι Έλληνες της πρώτης χιλιετίας αισθάνονταν δέος βλέποντας τα ερείπια των μυκηναϊκών ακροπόλεων και απέδιδαν την κατασκευή τους στους Κύκλωπες.

Από εκεί προήλθε ο χαρακτηρισμός των μυκηναϊκών τειχών ως Κυκλώπεια τείχη.

Ωστόσο, την παράσταση κλέβουν οι περίφημοι θολωτοί Μυκηναϊκοί τάφοι.

Το σύνολο των θολωτών τάφων που έχουν βρεθεί στην ηπειρωτική Ελλάδα ανέρχεται στους 120. Από αυτούς, οι 14 μεγαλύτεροι θεωρούνται σημαντικά αρχιτεκτονικά επιτεύγματα, καθώς οι θολωτές κατασκευές αντιμετώπιζαν σοβαρά στατικά προβλήματα και πολλοί κατέρεψαν.

Ένας από τους σημαντικότερους θολωτούς τάφους είναι ο Θησαυρός του Ατρέα στις Μυκήνες.

Η αρχιτεκτονική της Γεωμετρικής εποχής (1.100 – 800)

Είναι γνωστή επίσης ως η Εποχή του Σιδήρου ή Σκοτεινή Εποχή καθώς δεν υπάρχουν άμεσες πηγές εκτός από τα Ομηρικά Έπη (Ιλιάδα – Οδύσσεια).

Αν και υπάρχουν έντονα σημάδια της Μυκηναϊκής παράδοσης οι πηγές είναι ελάχιστες για να βγάλουμε περισσότερα συμπεράσματα.

Σημαντικά κέντρα εκείνης της εποχής είναι το Άργος, η Σπάρτη, η Αθήνα, η Ιωλκός, το Λευκαντί, η Κνωσός και η Ιαλυσός. Ωστόσο, οι πιο καλά διατηρημένοι οικισμοί είναι ο Εμπορειός στη Χίο και η Ζαγορά στην Άνδρο.

Το μεγαλύτερο μνημειακό οικοδόμημα της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου, που έχει ανακαλυφθεί στον ελληνικό κόσμο βρίσκεται στο λόφο που ονομάζεται Τούμπα. Πρόκειται για ένα αψιδωτό κτίσμα, το οποίο έχει περίπου 47 μ. μήκος και 10 μ. πλάτος.

Σήμερα είναι γνωστό ως το Ηρώο του Λευκαντίου, το οποίο χρονολογείται πιθανόν στα μέσα του 10ου αιώνα π.Χ.

Το κτήριο διέθετε εξωτερική ξύλινη κιονοστοιχία. Στο εσωτερικό του, στο κεντρικό δωμάτιο, βρέθηκαν δύο ταφές, ενός άνδρα και μιας γυναίκας.

Τα λείψανα περιστοιχίζονταν από πλούσια ταφικά δώρα, ορισμένα από τα οποία είχαν εισαχθεί από την Ανατολή, καθώς και ταφές αλόγων.

Το κτίσμα αυτό ερμηνεύεται ως οικία κάποιου τοπικού άρχοντα, η οποία μετά το θάνατό του μετατράπηκε σε ηρώο και καλύφθηκε από τύμβο.

Η αρχιτεκτονική κατά τη διάρκεια της αρχαϊκής εποχής (800 -479)

Η Αρχαϊκή εποχή υπήρξε η εποχή των πνευματικών αναζητήσεων και της διαμόρφωσης του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Στους αρχαϊκούς χρόνους δημιουργήθηκαν δύο βασικοί αρχιτεκτονικοί ρυθμοί, ο Δωρικός και ο Ιωνικός.

Το Ελληνικό Πάνθεον γίνεται κοινό σε πανελλήνιο επίπεδο και οι αρχαίοι Έλληνες ξεκινούν να χτίζουν ναούς για να τιμήσουν τους θεούς τους.

Οι ελληνικές Πόλεις-Κράτη επένδυσαν σημαντικούς πόρους στην οικοδόμηση ναών καθώς ανταγωνίζονταν μεταξύ τους όχι μόνο σε στρατηγικούς και οικονομικούς όρους, αλλά και στην αρχιτεκτονική τους.

Ήδη από το τέλος του 7ου αιώνα τα περισσότερα μεγάλα μνημειακά κτήρια, κατασκευάζονταν εξ ολοκλήρου από πέτρα.

Η ανάπτυξη της λίθινης αρχιτεκτονικής σε μεγάλη κλίμακα ήταν ένα σημαντικό τεχνικό επίτευγμα, που οι Έλληνες το συνέδεσαν με τη δράση δύο αδελφών από τον Ορχομενό Βοιωτίας τον Τροφωνίου και τον Αγαμήδη, γιοι του βασιλιά Εργίνου.

Σύμφωνα με έναν ύμνο που έγραψε ο Όμηρος τον 6ο αιώνα π.Χ. ο πρώτος λίθινος ναός του Απόλλωνα στους Δελφούς αποδίδεται στα δύο αδέρφια.

Χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής εκείνη την εποχή είναι οι ψηλές στήλες, οι εντυπωσιακές λεπτομέρειες, η συμμετρία, η αρμονία και η ισορροπία.

Η ελληνική αρχιτεκτονική στην Κλασική εποχή (479-323)

Κατά την περίοδο της Κλασικής εποχής η ελληνική αρχιτεκτονική έφτασε στην αποκορύφωση της.

Ο όρος «κλασικός» αντιπροσωπεύει τα επιτεύγματα που σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Ιδιαίτερα, τον 5ο αιώνα η Αθήνα γνώρισε τεράστια δόξα υπό την αρχηγία του Περικλή. Αυτή η εποχή που έμεινε στην ιστορία ως ο χρυσός αιώνας του Περικλή.

Η Βουλή, ο Άρειος Πάγος και το Θέατρο είναι κάποια από τα πιο σημαντικά αρχιτεκτονικά έργα της Αθήνας.

Αναμφισβήτητα όμως ο Παρθενώνας είναι το μνημείο που μέχρι σήμερα προκαλεί παγκόσμιο θαυμασμό και δέος.

Άλλα σημαντικά επιτεύγματα εκείνης της εποχής είναι ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο και Ο Απόλλωνας από το δυτικό αέτωμα του Ναού του Διός στην Ολυμπία.

Επίσης, ξεκινάει η κατασκευή νέου τύπου κτισμάτων, όπως είναι οι θόλοι (κυκλικά οικοδομήματα).

Οι αρχιτέκτονες τώρα παραβιάζουν τους κανόνες της αρμονίας και του μέτρου, συνθέτουν περισσότερο ελευθερία, συνδυάζουν κάποια στοιχεία του δωρικού και Ιωνικού ρυθμού, ενώ χρησιμοποιούν ευρύτατα έναν νέο τύπο κιονόκρανου, που θα ονομαστεί Κορινθιακός Ρυθμός.

Η αρχιτεκτονική κατά τη διάρκεια των ελληνιστικών χρόνων (323-146)

Κατά τη διάρκεια της ελληνιστικής εποχής είναι εμφανής η διάθεση των βασιλέων να χρησιμοποιούν την αρχιτεκτονική ως μέσο προβολής του πλούτου και της δύναμης τους.

Είναι η εποχή που ο Μέγας Αλέξανδρος έχει κατακτήσει σχεδόν όλο τον κόσμο και αναπτύσσονται 3 νέα μεγάλα ελληνικά αστικά κέντρα στην Ανατολή, η Αντιόχεια, η Αλεξάνδρεια και η Πέργαμος. Σε αυτές τις πόλεις θα κάνουν την εμφάνιση τους κτίρια που έμελλε να μείνουν για πάντα στην ιστορία.

Το μνημείο που ξεχώριζε για την αρχιτεκτονική του ήταν ο Φάρος της Αλεξάνδρειας.

Πρόκειται για έναν τεράστιο πύργο που στην κορυφή του έκαιγε μια φλόγα. Είχε χτιστεί πάνω σε ένα νησάκι με το όνομα Φάρος. Ο πύργος πήρε την ονομασία το νησιού και κάπως έτσι, για ακόμη μια φορά οι Έλληνες επινόησαν ένα κτίριο που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα στη Ναυσιπλοΐα.

Εκείνη την εποχή χτίστηκε και ο μυθικός Κολοσσός της Ρόδου στο ομώνυμο νησί της Ελλάδας.

Πρόκειται για δύο έργα τέχνης που συμπεριλαμβάνονταν στα 7 θαύματα του αρχαίου κόσμου.

Στα ελληνιστικά χρόνια θα χτιστούν επίσης πολλοί σπουδαίοι ναοί και σπουδαία έργα τέχνης όπως το Ιερό της Αθηνάς στη Λίνδο και δύο από τα πιο γνωστά αρχαία ελληνικά εκθέματα που σήμερα βρίσκονται στο εξωτερικό, η Νίκη της Σαμοθράκης και ο βωμός της Περγάμου.

Η ελληνική αρχιτεκτονική κατά τη ρωμαϊκή περίοδο (146-330)

Η Ελληνιστική περίοδος φτάνει στο τέλος της μετά την κυριαρχία της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας στην Ελλάδα. Ωστόσο, οι Ρωμαίοι ευγενείς ήταν τόσο εντυπωσιασμένοι με την ελληνική αρχιτεκτονική που συνέβαλαν στη διατήρηση της τους επόμενους αιώνες.

Τα στοιχεία της ελληνικής αρχιτεκτονικής που χρησιμοποίησαν περισσότερο και από τους Έλληνες οι Ρωμαίοι ήταν ο Κορινθιακός ρυθμός. Αργότερα, οι Ρωμαίοι διαμόρφωσαν έναν νέο τύπο κιονόκρανου που συνδύαζε στοιχεία από τον Κορινθιακό ρυθμό και τον παλιότερο Ιωνικό ρυθμό.

Σήμερα σώζονται πολλά αξιόλογα ρωμαϊκά κτίσματα ελληνικής αρχιτεκτονικής σε μέρη που κάποτε ανήκαν στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Μερικά από τα σημαντικότερα Ρωμαϊκά κτίσματα ελληνικής αρχιτεκτονικής είναι το Ωδείο Ηρώδου του Αττικού γνωστό ως Ηρώδειο, η βιβλιοθήκη του Αδριανού, η Ρωμαϊκή αγορά της Αθήνας και η καλοδιατηρημένη Ρωμαϊκή αγορά στη Θεσσαλονίκη.

Αρχιτεκτονική της Νεότερης ή Σύγχρονης Ελλάδας (1821-μέχρι σήμερα)

Μετά τα σκοτεινά χρόνια της Τουρκοκρατίας με την απελευθέρωση της Ελλάδας, η σύγχρονη ελληνική αρχιτεκτονική προσπάθησε να συνδυάσει την αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική με τη δυτικοευρωπαϊκή.

Η αρχιτεκτονική του 19ου αιώνα της Αθήνας και άλλων πόλεων της Ελλάδος επηρεάζεται κυρίως από τη νεοκλασική αρχιτεκτονική.

Ένα από τα σπουδαιότερα σύγχρονα κτίρια είναι η σπουδαία Αθηναϊκή Τριλογία που συμπεριλαμβάνει την Εθνική Βιβλιοθήκη το Πανεπιστήμιο και την Ακαδημία Αθηνών.

Πρόκειται για νεοκλασικά κτίρια του 19ου αιώνα που θα ζήλευαν και οι Αρχαίοι Έλληνες.

Άλλα κτίρια της σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής που αξίζει να δείτε είναι η κατοικία του βασιλιά Όθωνα το 1843 που χτίστηκε στο λόφο της Μπουμπουνίστρας για να αντικρίζει την Ακρόπολη.

Σήμερα εκεί στεγάζεται η Βουλή των Ελλήνων. Από τα κτίρια της Θεσσαλονίκης ξεχωρίζει το Μέγαρο Μουσικής που βρίσκεται στη Νέα παραλία.

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Η Πρώτη Πόλη Στον Κόσμο Χτίστηκε Στην Ελλάδα Και Όχι Στη Μεσοποταμία!